Αμπάριζα: Πυξίδα

Λούσιος: Η θεϊκή ορχήστρα της Φύσης

γράφει ο Δημήτρης Μιχαλάκης

Η ταξιδιωτική μας “Πυξίδα”επιστρέφει και ετοιμάζει ένα ταξίδι που ας διαβεβαιώνω διαφέρει από όλα τα προηγούμενα. Δε θα γνωρίσουμε μία ελληνική πολιτεία ή ένα αιγαιοπελαγίτικο νησί ή ακόμα μία ευρωπαϊκή μητρόπολη άλλα ένα καταπράσινο ελληνικό τοπίο που διαγράφει τη ορμητική του πορεία στο πέρασμα χιλιάδων χρόνων.
Ταξιδεύουμε εκεί όπου η γεμάτη αντιξοότητες συνύπαρξη δεν προκαλεί έκπληξη,όπου η Αρχαιότητα συναντά το Χριστιανισμό,ο Ασκληπιός είναι πολύ κοντά στον Πρόδρομο και ο μυστικισμός πλημμυρίζει από φως .Εκεί όπου η φύση “αγκαλιάζει” γλυκά τον άνθρωπο,ο άνθρωπος μαγεύεται από την απεραντότητα του θεού και ο θεός απολαμβάνει το παρθενικό του λουτρό!

Λούσιος: Εκεί όπου ο θεός απολαμβάνει το παρθενικό του λουτρό!

Γεωγραφία /Ονομασία
Ένας από τους πρωταγωνιστές της Αρκαδικής φύσης είναι ο ορμητικός ποταμός Λούσιος. Διανύει μία σχετικά μικρή απόσταση -περίπου 23 χλμ -προτού καταλήξει στον Αλφείο ποταμό. Οι πηγές του βρίσκονται στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής -πολύ κοντά στο χωριό Καλονέρι και νοτιότερα στη περιοχή της αρχαίας Θεισόας (στο σημερινό χωριό Καρκάλου) όπου και συναντούνται οι δύο πηγές για να συνεχίσει τη μοναδική του πορεία πλησίον της Καρύταινα. Αφού περάσει δυτικά της Δημητσάνας διασχίζει ένα καταπράσινο “ανοιχτό τούνελ” μήκους 15 χλμ και πλάτους 2 περίπου χλμ, το περίφημο Φαράγγι του Λούσιου. Το εν λόγω φαράγγι εξαιτίας της ιδιαίτερα πλούσιας χλωρίδας και εξίσου εντυπωσιακής πανίδας που φιλοξενεί έχει χαρακτηριστεί και προστατεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού από το 1997 ως “περιοχή ενιαίου αρχαιολογικού χώρου"
Στα δυτικά του συγκεκριμένου φυσικού τούνελ περνά το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε2 που ξεκινά από τη Βυτίνα και καταλήγει στο Γύθειο!
(Ευρωπαϊκό Μονοπάτι εννοούμε ένα δίκτυο από μονοπάτια μεγάλων αποστάσεων που διασχίζουν την Ευρώπη. Ενώ τα περισσότερα μονοπάτια μεγάλων αποστάσεων που διασχίζουν την Ευρώπη βρίσκονται μόνο σε μια χώρα η περιοχή, καθένα από αυτά τα αριθμημένα Ευρωπαϊκά μονοπάτια περνάνε μέσα από πολλές διαφορετικές χώρες.)

Η έξοδος του Λούσιου από το εκθαμβωτικό φαράγγι του.

Η ερμηνεία της ονομασίας του συνδέεται άμεσα με τους ημών προγόνους μας δηλαδή όπως ο μύθος λέει πως οι νύμφες Θεισόα, Νέδα και Αγνώ πήραν τον νεογέννητο Δία και τον έλουσαν κρυφά από τον πατέρα του, Κρόνο, στις πηγές του ποταμού, οι οποίες λέγονταν Πηγές των Αθανάτων. Για τον εν λόγω ποταμό υπάρχουν αναφορές από την αρχαιότητα και ειδικότερα από τον Παυσανία που το χαρακτήριζε ως ένας από τους πιο παγωμένους ποταμούς του έως τότε γνωστού κόσμου.

Γενικές Πληροφορίες
Είναι τα ίδια παγωμένα ορμητικά νερά -ειδικά στη ζώνη όπου ο Λούσιος διασχίζει το φαράγγι του-που αποτέλεσαν στη διάρκεια χιλιάδων χρόνων κινητήρια δύναμη και πηγή ζωής για την ευρύτερη περιοχή της Αρκαδίας. Οι κάτοικοι αντιλήφθηκαν γρήγορα τη δύναμη και τη χρησιμότητα του νερού και την εκμεταλλεύτηκαν ποικιλοτρόπως και με το καλύτερο δυνατό τρόπο. Έχοντας ως καλή βάση την υδρο κίνηση λειτούργησαν μύλοι για: βυρσοδεψία,άλεσμα δημητριακών,κατεργασία δερμάτων και για πυρίτιδα (μπαρουτόμυλοι) και νεροπρίονα για κοπή κορμών,Επίσης στη ίδια περιοχή λειτούργησαν εργαστήρια κατασκευής κεραμιδιών ασβεστοκάμινο ελαιοτριβεία καθώς και αποστακτήρια για τη παραγωγή τσίπουρου (Δείγματα όλων αυτών εκτίθενται στο μοναδικό Μουσείο Υδροκίνησης που θα αναφερθούμε παρακάτω). Εν ολίγοις σ΄ αυτή τη υπέροχη πλευρά της Αρκαδίας υπήρξε μία πλούσια εμπορική δραστηριότητα.
Αλλά δεν είναι η μόνη αφού ιδιαίτερα πλούσια είναι και η χλωρίδα της διαδρομής του Λούσιου όπως ιτιές, πουρνάρια, δάφνες, μυρτιές, πλατάνια, σφεντάμια, φτελιές λεύκες, έλατα, αφάνες, άγριο ελιές και έλατα είναι κάποια από τη πληθώρα ειδών που ευδοκιμούν στις όχθες του. Εξίσου εντυπωσιακή είναι όμως και η πανίδα αφού πολλά είδη θηλαστικών ερπετών πτηνών και ψαριών κατοικοεδρεύουν στη φιλόξενη αγκαλιά του Λούσιου.

Είναι τα ορμητικά νερά του Λούσιου που αποτέλεσαν κινητήρια δύναμη και πηγή ζωής για την ευρύτερη περιοχή της Αρκαδίας!

Είναι αυτή η φιλόξενη αγκαλιά του Λούσιου που πρόσφερε ζεστό καταφύγιο στους κατατρεγμένους προγόνους μας σε δύσκολες εποχές (όπως Τουρκοκρατία, κατοχή κλτ) και είναι εκείνη η απεραντοσύνη και η εσωτερική γαλήνη που χαρίζει η μουσική της θεϊκής ορχήστρας που εντέχνως συντονίζει η Μητέρα Φύση! Στην απόλυτη αυτή Φύση που τόσο αρμονικά συνδέει τον άνθρωπο με το θείο και δε προκαλεί καθόλου έκπληξη η αυξημένη μοναστική ζωή.
Εξαιτίας της οποίας δημιουργήθηκαν δεκάδες ασκητήρια, μοναστήρια εκκλησίες και παρεκκλήσια και παραμένουν έως και σήμερα “ζωντανοί” μάρτυρες του θρησκευτικού βίου που αναπτύχθηκε στην περιοχή σε παλαιότερους χρόνους.

Αξιοθέατα
Το φαράγγι του Λούσιου σίγουρα αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα αξιοθέατα της Αρκαδικής υπαίθρου και η διάβαση του σίγουρα αποτελεί μία μοναδική εμπειρία ζωής. Εκατέρωθεν των πλευρών του βρίσκεται συγκεντρωμένο πλήθος θρησκευτικών χώρων και σημαντικότερων αυτών η Μονή Προδρόμου και η Μονή Φιλοσόφου!

Σκαρφαλωμένη κυριολεκτικά πάνω σε κάθετο βράχο στο φαράγγι η Μονή Τιμίου Προδρόμου

Μονή Προδρόμου (Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόου)
Σκαρφαλωμένη κυριολεκτικά πάνω σε κάθετο βράχο στο φαράγγι η Μονή Προδρόμου κόβει την ανάσα κάθε νέου ανυποψίαστου επισκέπτη! Η πρόσβαση στη Μονή απαιτεί περπάτημα για αυτό μία σωστή προετοιμασία κρίνεται απαραίτητη. Χτισμένη κατά τη παράδοση στα μέσα του 12ου αιώνα η Μονή Προδρόμου άκμασε κατά τη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Υπήρξε ορμητήριο του Θ. Κολοκοτρώνη και σπουδαίων άλλων οπλαρχηγών καθώς και χώρος ανεφοδιασμού οικονομικής ενίσχυσης και νοσοκομείο για τους τραυματίες στη διάρκεια του Αγώνα. Παρόλη την μεγάλη του προσφορά η Μονή διαλύθηκε επί Όθωνα το 1834 και επαναλειτούργησε μετά από 4 χρόνια κατόπιν ενεργειών των μοναχών και των περιοίκων. Σήμερα προσελκύει πολλούς επισκέπτες και η πρόσβαση γίνεται από τη Στεμνίτσα, από τη Δημητσάνα μέσω
Παλαιοχωρίου και φυσικά μέσω οδοιπορικών διαδρομών του φαραγγιού. Η Μονή διαθέτει χώρους φιλοξενίας και διανυκτέρευσης επισκεπτών ενώ η απόσταση από την Τρίπολη είναι μόνο 39 χλμ.

Μονή Φιλοσόφου
Χωρισμένη σε 2 γειτονικά μοναστηριακά συγκροτήματα -παλαιό και νέο- η εν λόγω Μονή είναι αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου και χτισμένη στη δυτική πλευρά του φαραγγιού. Έχει πάρει τη ονομασία της από τον ιδρυτή της Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο (τον επονομαζόμενο και “φιλόσοφο”).
Η Παλαιά Μονή ιδρύθηκε το 963 και είναι χτισμένη στο εσωτερικό μια σπηλιάς πάνω από μια απόκρημνη χαράδρα. Είναι γνωστή και ως “Κρυφό Σχολειό” στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και στην εξέλιξη αυτού στη Νέα Μονή λειτούργησε σπουδαία Ιερατική Σχολή. Σήμερα έχει απομείνει ένα μικρό Βυζαντινό εκκλησάκι του 10ου αιώνα.
Στα μέσα του 17ου αιώνα ιδρύθηκε η Νέα Μονή Φιλοσόφου σε μόλις 400 μ. από την Παλαιά Μονή. Το ξεχωριστό της τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο με εξαιρετική διακόσμηση που πλαισιώνεται από εικόνες κρητικής νοοτροπίας πιθανόν του ζωγράφου Βίκτωρα! Σήμερα μετά από πολλές καταστροφές κατά γερμανικής κατοχής λειτουργεί ως ανδρική Μονή και από το 1955 θεωρείται διατηρητέο μνημείο.

Το ξεχωριστό τέμπλο της Νέας Μονής είναι ξυλόγλυπτο που πλαισιώνεται από εικόνες κρητικής νοοτροπίας!

Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης

Το μοναδικό στο είδος του Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης βρίσκεται δυτικά της Δημητσάνας. Πρόκειται για ένα θεματικό μουσείο που προβάλει τη σημασία της κίνησης του πολύτιμου ύδωρ στη παραδοσιακή κοινωνία,Σε μία έκταση ενός στρέμματος ,σε μία περιοχή γεμάτη βλάστηση και άφθονα τρεχούμενα νερά τις βασικές τεχνικές που χρησιμοποιούν ως κύρια πηγή ενέργειας το νερό καθώς και τη παραγωγή προϊόντων (όπως ήδη αναφέρεται παραπάνω)! Έχει αποκατασταθεί ένα σύνολο εγκαταστάσεων και υδροκίνητων μηχανισμών, με σκοπό τη μουσειακή αξιοποίησή τους. Κάθε ένα από τα αναστηλωμένα κτήρια των παλιών παραδοσιακών εργαστηρίων έχει μια μόνιμη έκθεση με θεματικό περιεχόμενο σχετικό με το εργαστήριο στο οποίο στεγάζεται!

Από το μοναδικό στο είδος του Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης!

Αρχαία Γορτύς (Γορτύνα)
Μοναδικός επίσης θεωρείται και ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Γορτύνος που βρίσκεται στη δεξιά του Λούσιου στη μαγευτική του έξοδο από το φαράγγι του. Είναι οδικά προσιτός από το χωριό Ελληνικό αλλά και από τη Μονή Προδρόμου. Η Αρχαία Γορτύνα υπήρξε μια σημαντική αρκαδική πόλη κατά την αρχαιότητα.
Ακόμα και σήμερα τα εναπομείναντα κομμάτια της αρχαίας πόλης -που είναι απόλυτα συνυφασμένη με το εξαίρετο φυσικό περιβάλλον -προκαλούν το ενδιαφέρον και το θαυμασμό των επισκεπτών. Χτισμένη από το βασιλικό απόγονο Γόρτυ -σύμφωνα με τη μυθολογία (από τον οποίο πήρε το όνομα τη η πόλη αλλά και ευρύτερη περιοχή μέχρι και τον Αλφειό) είχε ιερό του Ασκληπιείο μεγάλα ιαματικά λουτρά δύο ισχυρές οχυρωματικές περιβόλους άλλα ιερά και δημόσια κτίρια. Η λουτροθεραπεία ήταν και εδώ άμεσα συνδεδεμένη με τη λατρεία του Ασκληπιού.

Η Αρχαία Γορτύνα υπήρξε μια σημαντική αρκαδική πόλη κατά την αρχαιότητα.

Όπως αναφέρει και ο Παυσανίας -που την επισκέφτηκε το 174 π.Χ και την κατέγραψε στα “Αρκαδικά” -η Αρχαία Γορτυνία μοιάζει ως κώμη. Ενώ ακόμα η εν λόγω πόλη υπήρξε πέρασμα προς την αρχαία Ολυμπία και κατά συνέπεια προς τους Ολυμπιακούς Αγώνες (Ολυμπίας- Μεγαλουπόλεως – Μυκηνών - Ισθμού -Αθηνών)!

Δεν είναι όμως μόνο πέρασμα στη σημερινή εποχή μιας και η υπέροχη διαδρομή του Λούσιου -και δη το φαράγγι του- προσφέρεται για πλήθος εναλλακτικών δραστηριοτήτων όπως canyoning (όπως ονομάζεται η διάσχιση φαραγγιού, με διάφορα μέσα), canoe-kayak και rafting στα νερά του ποταμού, καθώς και πεζοπορία, με το πλήθος των μοναδικών διαδρομών που προσφέρει.
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ορμητικό ποταμό, οπότε τα πιο δύσκολα σπορ δεν ενδείκνυνται για αρχάριους. Η διάσχιση του φαραγγιού, όμως, είναι κάτι που όλοι μπορούν να κάνουν, και μάλιστα αποτελεί μια μοναδική εμπειρία. Στο σύντομο –σχετικά– διάβα του ο Λούσιος δίνει ζωή σε όλη τη γύρω περιοχή, ενώ μαγεύει με την ομορφιά του φυσικού τοπίου που τον περιβάλλει: πλούσια χλωρίδα και πανίδα, μοναδικοί σχηματισμοί, καταρράχτες και ένα υπέροχο φαράγγι, δημιουργούν ένα μοναδικό σκηνικό.
Ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσετε το φαράγγι και τον ποταμό του Λούσιου είναι να το περπατήσετε σε ένα από τα πιο όμορφα μονοπάτια της χώρας, ξεκινώντας από τη Δημητσάνα και καταλήγοντας στην αρχαία Γόρτυνα. Μια διαδρομή 9 χιλιομέτρων που κινείται σε ένα μεικτό, πολύχρωμο δάσος.

Η υπέροχη διαδρομή του Λούσιου προσφέρεται ιδανικά για πλήθος εναλλακτικών δραστηριοτήτων

Ίσως η ορμή του ποταμού να έχει κάτι από την αυτοπεποίθηση της θάλασσας όπου οι επισκέπτες δε νιώθουν κάτι μεγαλύτερο από έντομα ίσως η θεϊκή ορχήστρα της Μητέρας Φύσης με μαέστρο το Λούσιο
να σε μεταφέρει -μέσω ένα ωριαίου περιπάτου -17 αιώνες πίσω ώστε να απολαύσεις ακριβώς την ίδια γεύση :η ιστορία των ανθρώπων είναι μόνο κομπάρσος στο μαγευτική παράσταση γιατί πρωταγωνιστής είναι η ανεξάντλητη Αρκαδική φύση.

Ένα δείγμα του μαγευτικού διάβα του θεϊκού Λούσιου