ΕΚΡΗΞΗ ΥΠΕΡ-ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΥ

Έκρηξη Υπερ-ηφαιστείου 

γράφει ο Νίκος Κάππα

Βλέποντας τη λίστα με τις 10 πιθανότερες αιτίες καταστροφής του ανθρώπινου είδους, είδαμε στο προηγούμενο άρθρο της σειράς μας ότι, η περίπτωση πρόσκρουσης αστεροειδούς στον πλανήτη μας είναι 3 στο εκατομμύριο και κατατάσεται στη 9η θέση. Η επόμενη υποτιθέμενη αιτία έχει τις διπλάσιες στατιστικές πιθανότητες να συμβεί, δηλαδή 6 στο εκατομμύριο και αφορά την έκρηξη Υπερ-ηφαιστείου.



Οι ηφαιστειακές εκρήξεις είναι αυτή τη στιγμή το πιο ακραίο φυσικό φαινόμενο που μπορεί να παρατηρηθεί στη Γη με τα μέχρι στιγμής δεδομένα. Όσο κι αν μας εντυπωσιάζει, τα μεγαλύτερα και πιο επικίνδυνα ηφαίστεια "κρύβουν" το μεγαλείο τους από το μάτι ενός άπειρου παρατηρητή. Κόσμος ζει ή κάνει τουρισμό δίπλα σε τέτοια χωρίς να αντιλαμβάνεται τη δύναμη η οποία βρίσκεται εγκλωβισμένη από κάτω του και χωρίς αυτά να διακρίνονται άμεσα με γυμνό μάτι γιατί καταλαμβάνουν ολόκληρες γεωγραφικές εκτάσεις . Το σίγουρο πάντως είναι πως όταν "ξυπνήσει το τέρας" η απειλή υπάρχει λίγο πολύ για κάθε είδους ζωής στο πλανήτη. Αρκεί μόνο να σκεφθεί κανείς ότι στο παρελθόν, ήταν η αιτία η οποία απείλησε τις περισσότερες φορές με εξαφάνιση τον άνθρωπο.
Πριν από 75.000 χρόνια, η Γη αντιμετώπισε την μεγαλύτερη σε διάρκεια και όγκο φαινομένων, χειμερινή περίοδο, όταν εξεράγει το ηφαίστειο Τόμπα στη Σουμάτρα ξερνώντας χιλιάδες κυβικά χιλιόμετρα μάγματος και θειούχων αερίων στην ατμόσφαιρα. Σταδιακά ο ουρανός σκοτείνιασε σε παγκόσμιο επίπεδο και ο Ήλιος ίσα που κατάφερνε να στέλνει ελάχιστες και εξασθενισμένες ακτίνες φωτός οι οποίες ισοδυναμούν με απειροελάχιστη από την ενέργεια όπου χρειάζεται η ζωή για να ευδοκιμήσει. Ο συγκεκριμένος ηφαιστειακός χειμώνας κράτησε για 5 χρόνια σπέρνοντας το θάνατο. Ακόμα και στον Ισημερινό υπήρχε παγετός, φανταστείτε λοιπόν στα υπόλοιπα μήκη και πλάτη του πλανήτη μας τι θερμοκρασίες επικρατούσαν. Η δυνατότητα φυτικής παραγωγής ήταν ανύπαρκτη ενώ οδήγησε σχεδόν στη πλήρη καταστροφή της ανθρωπότητας και κάθε ζωντανού οργανισμού. Παρόλ' αυτά δύο πράγματα είναι σίγουρα. Το ότι στο παρελθόν υπήρξαν πολλές τέτοιες εκρήξεις και το ότι θα υπάρξουν ξανά με την ίδια ή και μεγαλύτερη δυναμική. Αυτό που δεν γνωρίζουμε όμως είναι το πότε.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των μελετών τα οποία καταγράφονται τα τελευταία τουλάχιστον 120 χρόνια, ο επόμενος υποψήφιος για να προκαλέσει μιας τέτοιας εμβέλειας γεγονός είναι ένας υπερ-γίγαντας στις Η.Π.Α., ο οποίος "κοιμόταν" αλλά τελευταίες μελέτες αποδεικνύουν ότι σιγά-σιγά περνάει σε ενεργή κατάσταση. Πρόκειτε για ένα από τα μεγαλύτερα υπερ-ηφαίστεια του κόσμου, το Γέλοουστοουν (Yellowstone). Το Γέλουστοουν καταλαμβάνει μια τεράστια έκταση η οποία βρίσκετε κυρίως στο Ουαϊόμινγκ αλλά εκτείνετε και ως τις πολιτείες της Μοντάνα και του Αϊντάχο. Στην καλδέρα του υπερηφαιστείου βρίσκεται και η λίμνη Γέλοουστουν η οποία είναι η μεγαλύτερη λίμνη σε υψόμετρο στη Β. Αμερική. Αυτό και μόνο το γεγονός, μας μαρτυράει την έκταση την οποία καταλαμβάνει το συγκεκριμένο τέρας. Η περιοχή έχει χαρακτηρισθεί από το Μάρτιο του 1872 ως εθνικό πάρκο, το οποίο επισκέπτονται κάθε χρόνο περίπου 3.000.000 τουρίστες απ' όλο τον κόσμο. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν γνωρίζουν ότι πατάνε πάνω σε ένα ενεργό ηφαίστειο. Ο λόγος είναι ότι, οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε πως "ηφαίστειο" είναι ένας συγκεκριμένος ορεινός όγκος ο οποίος έχει καπνούς στην κορυφή και ξερνάει φωτιά και λάβα. Το Γέλοουστοουν όμως είναι μια καλντέρα 40χλμ πλάτος και 80χλμ μήκος στην οποία βρίσκονται δεκάδες κρατήρες με εκατομμύρια κυβικά μάγματος να πιέζουν την, κατά 2χλμ βάθος, επιφάνειά τους δημιουργώντας τον τελευταίο καιρό πολλές παραμορφώσεις στο έδαφος.
Το μεγάλο ερώτημα όμως δεν είναι για το αν θα εκραγεί αλλά το πότε. Ιστορικά είναι ένα υπερ-ηφαίστειο το οποίο προκαλεί αρκετά συχνά "ζημιές". Έχει μια σταθερή τροχιά εκρήξεων η οποίες υπολογίζονται σε μια φορά κάθε 600.000 χρόνια. Η τελευταία του έκρηξη ήταν παραπάνω από 600.000 χρόνια, άρα έχει ήδη αργήσει. Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το μάγμα πιέζει το υπέδαφος σε πολλά σημεία και όχι σε ένα με μεγαλύτερη πίεση. Εάν όμως συμβεί ένα κοντινό γεωλογικό γεγονός, όπως η μετατόπιση των πλακών λόγω κάποιου σεισμού, τότε η έκρηξη θα είναι πολλαπλάσια και μεγαλύτερη απ' ότι αναμένεται. Θα ανοίξουν ρωγμές στο έδαφος απ' όπου θα χυθεί λάβα και τελικά το έδαφος της καλδέρας θα καταρρεύσει. Τότε, τεράστιες ποσότητες μάγματος και καυτών αερίων θα εκτιναχθούν στην στρατόσφαιρα προκαλώντας την ισχυρότερη και καταστροφικότερη έκρηξη όπου έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα. Αμέσως θα σχηματιστεί ένα τεράστιο νέφος καυτών αερίων το οποίο τρέχει με ταχύτητα έως και 250 χλμ την ώρα προς κάθε κατεύθυνση εξαϋλώνοντας τα πάντα στο πέρασμα του σε ακτίνα εκατοντάδων χιλιομέτρων. Μικρότερα μόρια των αερίων αυτών θα ανεβούν στα 25.000χλμ καλύπτοντας την ατμόσφαιρα όλου του πλανήτη μ' ένα πυκνό νέφος καπνού. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε τουλάχιστον 5 με 6 χρόνια "ηφαιστειακού χειμώνα", με θερμοκρασίες παγετού και τις παγκόσμιες καλλιέργειες αν όχι κατεστραμμένες πάντως απίστευτα μειωμένες.
Σκεφτείτε ότι υπερ-ηφαίστεια υπάρχουν δεκάδες στον κόσμο. Τα περισσότερα εντοπίζονται στις περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας καθώς και την ευρύτερη ζώνη του Ειρηνικού Ωκεανού. Υπάρχουν όμως και στη γειτονιά μας υπερ-ηφαίστεια. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε ότι μια ολόκληρη περιοχή έξω από την Νάπολη της Ιταλίας και κοντά στο Βεζούβιο, ο οποίος ήταν και η αιτία καταστροφής της ιστορικής Πομπηίας με χιλιάδες νεκρούς, βρίσκεται το πάρκο Campi Flegrei όπου δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια καλδέρα υπερ-ηφαιστείου. Σύμφωνα με γεωλογικές έρευνες η δύναμη μιας ενδεχόμενης έκρηξης θα ήταν τόσο μεγάλη όπου θα μπορούσε να επηρεάσει άμεσα γειτονικές χώρες όπως η Μάλτα, η Ελλάδα ακόμα και η Τυνησία. Ίσως κάτι παρόμοιο έγινε τελικά και με το ηφαίστειο της Σαντορίνης. Ύστερα από νέες γεωλογικές ανακαλύψεις σχετικά με την ιστορική πορεία του, εικάζεται ότι το συγκεκριμένο δεν είναι απλά ένα ηφαίστειο αλλά τμήμα ενός υπερ-ηφαιστείου όπου εκτείνεται περιμετρικά της νήσου της Θήρας. Πολλοί μικρότεροι κρατήρες, όπως αυτός του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο σε κοντινή απόσταση στα βορειοανατολικά της Σαντορίνης, έχουν άμεση σχέση κι επικοινωνία μεταξύ τους. Το γεγονός αυτό ενισχύει την άποψη ότι η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης ήταν υπερ-δεκαπλάσια από αυτή που υπολογιζόταν, με πολύ μεγαλύτερες συνέπειες για την ανθρωπότητα. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε την θεωρία σχετικά με την καταστροφή του φάρου της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, ενός από τα επτά θαύματα του κόσμου, η οποία λέει πως αυτός καταστράφηκε από σεισμό και τσουνάμι που προκλήθηκαν λόγω της συγκεκριμένης έκρηξης.
Στατιστικά, η εξαφάνιση του ανθρωπίνου είδους από έκρηξη υπερ-ηφαιστείου υπολογίζεται περίπου στο 0,2% των πιθανοτήτων και την κατατάσσει στην 8η θέση της λίστας. Αν μη τι άλλο, αυτό και μόνο βέβαια είναι ένα πολύ παρηγορητικό στοιχείο αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι η φύση είναι πάντα απρόβλεπτη.