Θεωρίες καταστροφολογίας

ΟΛΕΘΡΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

γράφει ο Νίκος Κάππα

Το γεγονός ότι ο άνθρωπος επικράτησε ως η ισχυρότερη μορφή ζωής πάνω στον πλανήτη μας το οφείλει κυρίως στη νοημοσύνη του την περιέργειά του και τον εγωκεντρισμό του. Κατάφερε πολλά επιτεύγματα τα οποία κανένας άλλος ζωντανός οργανισμός δεν έχει καταφέρει. Σε κάποιες περιπτώσεις ανθρώπων όμως, συνδυάζοντας την δύναμη της επιρροής τους στις λαϊκές μάζες με τα τρία χαρακτηριστικά όπου προαναφέραμε, είχαμε αρνητικά και καταστροφικά αποτελέσματα με κυριότερα όλων τους πολέμους. Παρ' όλα αυτά, πόσο καταστροφικά επικίνδυνη  θα μπορούσε να αποδειχθεί μια πολεμική σύρραξη  για το ανθρώπινο είδος; Θα μπορούσε να γίνει η αιτία αφανισμού μας από τη Γη;

Οκτώβριος 1961. Ένα βομβαρδιστικό κατευθύνεται προς τον αρκτικό ωκεανό. Ο σμηναγός Αντρέι Ντουνόρτσεβ ηγείται μιας δοκιμής όπλων όπου όμοιά της δεν έχει υπάρξει ποτέ ξανά. Το φορτίο του αεροσκάφους είναι η πιο ισχυρή βόμβα στην μέχρι τότε ιστορία. Το όνομα που της δόθηκε "Τσάρος". Με ισχύ 50 μεγατόνων ήταν 3.000 φορές πιο ισχυρή από την βόμβα της Χιροσίμα. Μετά την πρώτη δοκιμαστική ρίψη της εκείνο το πρωί, τα συμπεράσματα εντυπωσιακότατα και άκρως επικίνδυνα. Το σύννεφο σε σχήμα μανιταριού όπου δημιουργήθηκε έφτασε τα 6 χλμ σε ύψος ενώ το κρουστικό κύμα έκανε το γύρο του κόσμου τρεις φορές προτού υποχωρήσει.... Η ρίψη του "Τσάρου" από την τότε Ε.Σ.Σ.Δ., έγινε στο ζενίθ του ψυχρού πολέμου μόλις έξι μήνες μετά τον "κόλπο των χοίρων" και ένα χρόνο πριν από την ιστορική πυραυλική κρίση στην Κούβα, η οποία έφερε για πρώτη φορά την ανθρωπότητα μια ανάσα πριν τον καταστροφικότερο πόλεμο όπου θα μπορούσε να είχε γνωρίσει η ανθρωπότητα αν ξεσπούσε.
Εκείνη την εποχή υπήρχαν παγκοσμίως πάνω από 70.000 πυρηνικά όπλα. Σήμερα ευτυχώς είναι πολύ λιγότερα, αλλά ακόμα χιλιάδες πυρηνικοί πύραυλοι μπορούν να εκτοξευθούν μόνο με το πάτημα ενός κουμπιού. Τα αποτελέσματα του Β΄ παγκοσμίου πολέμου μας λένε ότι το σύνολο της εκρηκτικής  ισχύος των βομβών όπου χρησιμοποιήθηκαν κατά την διάρκειά του υπολογίζεται ανάμεσα σε 2,5 με 3 μεγατόννους σκοτώνοντας πάνω από 15.000.000 ανθρώπους. Αν αυτές οι βόμβες ήταν πυρηνικές το αποτέλεσμα θα ήταν ο πλήρης αφανισμός. Έχουμε την εντύπωση πως η ισχύς της έκρηξης και η φονική ραδιενέργεια αποτελούνε τις μεγαλύτερες απειλές σε πυρηνικό πόλεμο. Οι πιο σοβαρές συνέπειες όμως θα προκληθούν από άλλο λόγο. Ο τρόπος "λειτουργίας" μιας πυρηνικής βόμβας είναι σαν να "φέρνει" ένα τμήμα του Ήλιου στη Γη για κάποια δευτερόλεπτα. Θα μπορούσε να προκαλέσει πυρκαγιά στα πάντα σε ακτίνα ακόμα και 10 χλμ. Ο καπνός από τις φωτιές θα έμενε στην ατμόσφαιρα για χρόνια καλύπτοντας το ηλιακό φως με αποτέλεσμα κρύο και σκοτάδι στην επιφάνεια της Γης, όπως γίνεται και σε τοπικό επίπεδο αλλά σε μικρότερη κλίμακα κατά την έκρηξη ενός ηφαιστείου. Σε αυτή την περίπτωση, ο πολυετής "πυρηνικός χειμώνας" θα αποτελείωνε ότι θα άφηναν πίσω τους οι φωτιές και η ραδιενέργεια. Δεν έχει σημασία από που θα ξεκινούσε αυτός καπνός επειδή σε δύο εβδομάδες το πολύ θα είχε εξαπλωθεί σε όλη την ατμόσφαιρα, λόγω των ανέμων. Οι θερμοκρασίες ακόμα και το καλοκαίρι θα παρέμεναν υπό του μηδενός παγώνοντας τα πάντα. Ο ψυχρός πόλεμος τελείωσε στις αρχές της δεκαετίας του '90 μειώνοντας τις διακρατικές πολιτικές αντιπαραθέσεις και διαφωνίες. Η απειλή για μελλοντικές διαμάχες όμως δεν έχει εξαλειφθεί.
Κορυφαίοι κοινωνιολόγοι και πολιτικοί αναλυτές λένε πως επειδή τελείωσε ο ψυχρός πόλεμος χωρίς πυρηνικά συμβάντα δεν σημαίνει ότι δεν θα μπορούσαν να συμβούν  στο μέλλον ανάλογες εχθροπραξίες. Το σίγουρο είναι ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις οδηγούν στην ανακάλυψη νεώτερων και ισχυρότερων όπλων. Θα μπορούσαν αυτά τα όπλα του μέλλοντος να χρησιμοποιούν επιστημονικά επιτεύγματα που δεν βλέπουμε καν. Η νανοτεχνολογία για παράδειγμα, χειρίζεται την ύλη σε ατομική και μοριακή κλίμακα. Σε αυτό το επίπεδο τα πράγματα γίνονται πιο δυνατά. Όταν εξελιχθεί ακόμα περισσότερο θα είναι μια πολύ ισχυρή τεχνολογία κι αυτό γιατί εκτός από τη θετική της μορφή στην αντιμετώπιση προβλημάτων του ανθρώπου, π.χ. στην ιατρική, έχει και την σκοτεινή πλευρά της. Ήδη συζητείται η δημιουργία νάνο-όπλων. Υπάρχουν πολλά προβλεπόμενα από αυτά. Ένα από τα πολλά παραδείγματα ενός τέτοιου όπλου είναι η κατασκευή αεροπλάνων στο μέγεθος κουνουπιού τα οποία θα μπορούν να σκοτώνουν έναν άνθρωπο χωρίς να γίνονται καν αντιληπτά. Το πρωτότυπο γι' αυτό το σενάριο υπάρχει ήδη. Οι αυτόνομες πτητικές μηχανές γίνονται διαρκώς μικρότερες και εξυπνότερες.
Μπορούμε όμως να φανταστούμε ένα ακόμα πιο τρομακτικό σενάριο. Όπλα στο μέγεθος βακτηριδίων θα μπορούσαν να είναι το αποκορύφωμα των μηχανημάτων νανοτεχνολογίας, τα οποία θα συλλέγουν πόρους από το φυσικό περιβάλλον και θα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα. Μια αρμάδα τέτοιων όπλων μπορεί να σπείρει τον όλεθρο καταναλώνοντας τα πάντα γύρω της. Μολονότι αυτά είναι σενάρια του μακρινού μέλλοντος δεν σημαίνει ότι θα μπορούσαν ν' αποκλειστούν. Ίσως κάποτε κατασκευάσουμε ένα οπλοστάσιο από νάνο-όπλα ικανά να καταστρέψουν τον κόσμο όπως και το πυρηνικό οπλοστάσιο. Ο Α' παγκόσμιος πόλεμος ονομάστηκε πόλεμος των χημικών. Δακρυγόνα αέρια, αέρια μουστάρδας και χλωρίου, όπλα πρωτόγνωρα έως τότε,  χρησιμοποιήθηκαν κατά την διάρκεια του στην Ευρώπη. Ο Β' παγκόσμιος πόλεμος μας έδωσε την ατομική βόμβα. Κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι τα όπλα του Γ' παγκοσμίου πολέμου. Άλλωστε ο ίδιος ο Αϊνστάιν είπε κάποτε, "δεν ξέρω τι όπλα θα χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος στον Γ' παγκόσμιο πόλεμο αλλά στον Δ' θα πολεμάει με ξύλα και πέτρες...."
Η απειλή αφανισμού του ανθρώπου από έναν καταστροφικό πόλεμο αποτελείται από διαφορετικούς κινδύνους. Με πυρηνικά όπλα, με όπλα νανοτεχνολογίας ή ακόμα και όπλα τα οποία δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα. Σε κάθε περίπτωση η συνολική πιθανότητα φαίνεται ιδιαιτέρως μεγάλη, και στατιστικά την κατατάσσει στην τρίτη θέση.