Θεωρίες καταστροφολογίας

ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

γράφει ο Νίκος Κάππα

Ολοκληρώνοντας, στο σημερινό άρθρο, το ταξίδι μας στη λίστα με τις δέκα πιθανότερες αιτίες εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους, θα δούμε ότι στην πρώτη θέση η αιτία με τις περισσότερες στατιστικές πιθανότητες εξαρτάται καθαρά από τον άνθρωπο. Στην προσπάθεια της επιστήμης να εκμεταλλευτεί στο μέγιστο δυνατό τα θετικά για εμάς στοιχεία όπου μπορούν να μας προσφέρουν κάποιοι μικροοργανισμοί, παραποίησε το γενετικό τους κώδικα δημιουργώντας νέες μορφές ζωής. Έτσι ξεκίνησε ένας νέος κλάδος της βιοχημείας με το όνομα Συνθετική Βιολογία. Τα οφέλη πολλά αλλά οι κίνδυνοι πολλοί περισσότεροι.



Τον Μάρτιος 1979 στην επαρχία Σβερτλόφσκ της Ρωσίας κοντά στην πόλη Εκατερίνμπεργκ, ένα ατύχημα από καθαρά ανθρώπινο λάθος, στάθηκε μοιραίο. Το προσωπικό ενός χημικού εργοστασίου στην περιοχή 19, έκανε όπως πάντα τις καθιερωμένες εργασίες ελέγχου και συντήρησης λίγο πριν το τέλος της βάρδιας. Ένας τεχνικός αφαίρεσε ένα φίλτρο από κάποιο σωλήνα εξαερισμού, σημειώνοντας την ενέργειά του στο έντυπο τεχνικής συντήρησης. Δυστυχώς οι τεχνικοί της επόμενης βάρδιας δεν το πρόσεξαν, με αποτέλεσμα σπόροι άνθρακα να διαρρεύσουν στην ατμόσφαιρα. Οι υπάλληλοι ενός παραπλήσιου εργοστασίου κεραμικής ήταν τα πρώτα θύματα. Οι περισσότεροι από αυτούς πέθαναν μέσα σε μια εβδομάδα, ως αποτέλεσμα του αποκαλούμενου "βιολογικού Τσερνομπίλ". Επίσημα οι νεκροί ανέρχονται στους 80, ανεπίσημα όμως θεωρείται ότι τα θύματα ήταν πάνω από 300.
Οι υπερδυνάμεις του ψυχρού πολέμου ακύρωσαν τα προγράμματα βιολογικών όπλων όμως η ικανότητα παραγωγής φονικών μικροοργανισμών δεν εξαφανίστηκε. Η τότε Σοβιετική Ένωση μόνο, παρήγαγε εκατοντάδες τόνους βιολογικών όπλων, αρκετά να αφανίσουν όλον τον πληθυσμό της Γης. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε το μέγεθος του κινδύνου αν συνυπολογιστούν και τα υπόλοιπα κράτη. Σκοπός όμως του ανθρώπου δεν είναι, σίγουρα, η καταστροφή αλλά να χρησιμοποιήσει τη Συνθετική Βιολογία προς όφελός του. Θα μπορούσαμε π.χ. με την εφαρμογή της να εντοπίζουμε όγκους στο σώμα ή ακόμα και να καθαρίζουμε ολόκληρες περιοχές από την ραδιενέργεια. Μόνο η ανθρώπινη φαντασία θα μπορούσε να αποδειχθεί ως όριο για την ευρύτητα της χρήσης της.
Η ελπίδα δημιουργίας ενός νέου βιο-καυσίμου από γρασίδι, για αυτοκίνητα και αεροπλάνα σε περίπτωση όπου στερέψουν τα αποθέματα πετρελαίου, έλκει τεράστιες επενδύσεις στο χώρο. Αυτό το γρασίδι θα τροποποιηθεί ώστε να αναπτύσσεται πιο γρήγορα. Στη συνέχεια, με τη δημιουργία ενός βακτηρίου το οποίο θα προσαρμοστεί σε αυτό, θα το μετατρέπει σε βιο-καύσιμο. Ο στόχος των πειραματιστών είναι να κόβουν και να κολλούν γονίδια από οργανισμούς για να φτιάξουν ανανεώσιμο καύσιμο. Οι δυνατότητες, όμως, αυτής της τεχνολογίας οδηγούν και σε προβληματισμό. Οι ίδιοι οι δημιουργοί του παραδέχονται ότι υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι. Δεν γίνεται να είναι απολύτως σίγουροι ότι δεν θα απελευθερώσουν τυχαία ένα τροποποιημένο μικρόβιο στο περιβάλλον. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να ενσωματώσουν στα βακτήρια που χρησιμοποιούν, αυτοματοποιημένα κυκλώματα θανάτου με σκοπό την αυτοκαταστροφή τους, σε περίπτωση διέρρευσής τους σ' αυτό.
Το τρομακτικότερο όμως είναι η πιθανότητα εσκεμμένης καταστροφής από κακόβουλους χρήστες της επιστήμης αυτής. Δύο διάσημοι βιοχημικοί ο Έκαρντ Γουίμερ και ο Τζερόνιμο Τσέλο, κατάφεραν να δημιουργήσουν τον επικίνδυνο ιό της πολυομελίτιδας μέσω συνθετικής βιολογίας, αποδεικνύοντας ότι είναι αρκετά εύκολο για οποιονδήποτε έχει κάποιες σχετικές γνώσεις και τον απαραίτητο εξοπλισμό, να δημιουργήσει πανωλεθρία. "Κατεβάζοντας" τη σύνθεση του ιού αυτού διαδικτυακά, αποκτώντας τις αλληλουχίες DNA του μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και χρησιμοποιώντας έναν βασικό εργαστηριακό εξοπλισμό, κατάφεραν την αναβίωσή του. Εκτός των άλλων όμως, διαπιστώθηκε πως αν αυτό γίνεται  μ' έναν ιό σαν αυτόν το ίδιο θα μπορούσε να γίνει και με πιο επικίνδυνους, όπως π.χ. της ευλογιάς, η οποία "θέριζε" ανελέητα ανθρώπινες ζωές τους προηγούμενους αιώνες. Σκοπός τους βέβαια δεν ήταν να διαδώσουν τον ιό αλλά να δείξουν ότι μπορεί να κατασκευαστεί σχετικά εύκολα. Έτσι οι επιστήμονες άρχισαν να διακρίνουν τ' αρνητικό πρόσωπο αυτού του επιτεύγματος.
Με τις αυξανόμενες τεχνολογικές δυνάμεις, ειδικά με τα μηχανήματα σύνθεσης DNA, βαδίζουμε σ' ένα συγκεκριμένο μονοπάτι. Οι τεχνολογίες αυτές, θα είναι διαθέσιμες σε όποιον θέλει να τις αγοράσει για μερικές χιλιάδες δολάρια. Συνεπώς σε 10, 15 ή 20 χρόνια από τώρα ο καθένας θα μπορεί να τυπώνει τη δική του εκδοχή του ιού της ευλογιάς ή οποιουδήποτε άλλου ιού και γιαυτό θα πρέπει να γίνει κάτι για να αποτραπεί αυτή η περίπτωση.
Καταλήγουμε λοιπόν, ότι η μεγαλύτερη απειλή για τον άνθρωπο είναι η συνθετική βιολογία. Έτσι, η λίστα με τα δέκα καταστροφικότερα σενάρια ολοκληρώνεται. Υπάρχει όμως μια ακόμα απειλή. Ίσως να είναι η πιο σοβαρή απ' όλες τις άλλες μαζί. Ονομάζεται Ραγδαία Τεχνολογική Εξέλιξη η οποία αν συνδυαστεί με την ανθρώπινοι ματαιοδοξία μας δίνει ένα άκρος επικίνδυνο μείγμα. Το σίγουρο είναι ότι μας περιμένουν τρομερά επιτεύγματα στον αιώνα που διανύουμε και σ' αυτό εξαρτάται αν το "ταξίδι" στο χρόνο του ανθρώπινου είδους θα είναι κοντινό ή μακρινό. Οι ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν ότι στην εποχή μας περνάμε τα μεγαλύτερα τεστ αντοχής και επιβίωσης. Αν τα καταφέρουμε στο άμεσο μέλλον να επιβιώσουμε, ο κίνδυνος καταστροφής της ανθρωπότητας θα μειωθεί και η διάρκεια ζωής του ανθρώπινου είδους θα αυξηθεί κατά πολύ.