Θεωρίες καταστροφολογίας

Επικίνδυνα πειράματα

γράφει ο Νίκος Κάππα

Η περιέργεια στον άνθρωπο για ανακάλυψη νέων πραγμάτων είναι ανέκαθεν το ισχυρότερο κίνητρο για την τεχνολογική ανάπτυξη που βιώνουμε στις μέρες μας. Η φύση κρύβει απίστευτα μυστικά τα οποία η επιστήμη καλείται να ανακαλύψει και να δαμάσει προς όφελός μας. Ο πειραματισμός όμως πάνω σε νέες δυνάμεις πολλές φορές κρύβει κινδύνους μοιραίους για την ανθρωπότητα. Φυσικές δυνάμεις οι οποίες μπορούν να αφανίσουν κάθε μορφή ζωής στο πλανήτη μας, απαιτούν μελέτη με σύνεση και τεράστια προσοχή. Πυρηνική και Μοριακή Φυσική είναι δύο κλάδοι της επιστήμης που ερευνούν τον μη αντιληπτό κόσμο μας και τις τεράστιες φυσικές δυνάμεις του. Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη προχώρησε σε πρωτόγνωρα πειράματα τα οποία με μία λάθος κίνηση είναι καταστροφικά.

 
Πόλη Πρίπριατ, Ουκρανία. Παρατηρώντας την από μακρυά δείχνει μια ακόμα τσιμεντούπολη όπως τόσες στον κόσμο. Πλησιάζοντας και μπαίνοντας σ' αυτήν παρατηρεί κανείς ότι δεν είναι μια συνηθισμένη πόλη κι ότι κάτι δεν πάει καλά. Χτισμένη τη δεκαετία του '70 για να φιλοξενήσει χιλιάδες ανθρώπων, μετατράπηκε σε μια στιγμή "πόλη-φάντασμα" ύστερα από την καταστροφή όπου προκλήθηκε από ανθρώπινο λάθος στον τέταρτο πυρηνικό αντιδραστήρα του γειτονικού εργοστασίου πυρηνικής ενέργειας του Τσέρνομπιλ. Ο σκοπός των πειραμάτων όπου γίνονταν από τους μηχανικούς του εν λόγω εργοστασίου, σίγουρα δεν ήταν να φέρουν την καταστροφή. Απλά πειραματίζονταν στο αν οι τουρμπίνες λειτουργούσαν χωρίς εξωτερική παροχή ισχύος. Ήταν 26 Απριλίου 1986 όταν έγινε η τήξη στο Τσέρνομπιλ. Τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας ελευθερώθηκαν στις γύρω περιοχές  ανεβάζοντας τα επίπεδά της σε τεράστια ποσοστά, οι οποίες εκκενώθηκαν άμεσα και κρίθηκαν ακατάλληλες για κατοίκηση για αιώνες. Το ερώτημα τώρα είναι αν θα μπορούσε να προκληθεί από λάθος μια μεγαλύτερη καταστροφή που θα μας εξαφανίσει τελείως.

Τρείς βδομάδες πριν την ρίψη της πρώτης πυρηνικής βόμβας στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας, έγιναν οι πρώτες πυρηνικές δοκιμές στην έρημο του Νέου Μεξικού. Η δοκιμή "Τρίνιτι" στις 16 Ιουλίου 1945 είχε προκαλέσει αρκετό άγχος στους επιστήμονες πριν καν ολοκληρωθεί. Ο φυσικός Έντουαντ Τέλερ υποστήριζε από το 1942 ότι η ατομική βόμβα μπορεί να πυροδοτήσει αλυσιδωτή αντίδραση και να πυροδοτήσει την ατμόσφαιρα της Γης. Μέσα στη βόμβα γίνεται μια μικρή πυρηνική αντίδραση η οποία όταν εκραγή μπορεί να παρασύρει όλα τα άτομα της ατμόσφαιρας στην αντίδραση αυτή. Μάλιστα η ανησυχία ήταν τόσο μεγάλη όπου ένα μέρος των επιστημών όπου συμμετείχαν στα πειράματα αυτά δούλεψε αποκλειστικά πάνω σ' αυτόν τον κίνδυνο. Σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν μπορεί να συμβεί αυτό. Την εποχή όμως των πρώτων πειραμάτων δεν ήταν σίγουροι για κάτι τέτοιο, μολαταύτα η δοκιμή έγινε βασιζόμενοι στους υπολογισμούς τους, ρισκάροντας το μέλλον όλης της ανθρωπότητας.

Σήμερα οι επιστήμονες διεξάγουν άλλου είδους πειράματα. Στο ινστιτούτο CERN στη Γενεύη της Ελβετίας κατασκεύασαν έναν τεράστιο επιταχυντή σωματιδίων για να διεξάγουν πειράματα με πρωτόγνωρα επίπεδα ισχύος. Σκοπός τους η μελέτη και καταμέτρηση των δεδομένων από την σύγκρουση δύο ακτίνων των σωματιδίων αυτών μέσα στον επιταχυντή. Σε ένα κυκλικό τούνελ μήκους 27 χλμ μεγάλοι μαγνήτες επιταχύνουν πρωτόνια σχεδόν μέχρι την ταχύτητα του φωτός. Καθώς συγκρούονται σχηματίζονται νέα μόρια. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι έτσι θα μάθουμε τη σύνθεση του σύμπαντος. Στις 30 Μαρτίου 2010 επικράτησε ενθουσιασμός στο ινστιτούτο αυτό γιατί ο επιταχυντής κατάφερε κάτι πρωτοφανές. Για πρώτη φορά δύο ακτίνες έφτασαν τα 3,5 TeV/ακτίνα, όπου μονάδα "eV" είναι αντίστoιχη της μονάδας μέτρησης Joule (J) της ενέργειας. Στη φυσική των σωματιδίων χρησιμοποιούμε την μονάδα του ηλεκτρονιοβόλτ (eV) και ο λόγος είναι ότι οι ενέργειες που μετράμε είναι πολύ μικρές και σχετίζονται με την ενέργεια ενός μοναδικού σωματιδίου. Ο ορισμός του ηλεκτρονιοβόλτ (eV) είναι η κινητική ενέργεια που αποκτά ένα ηλεκτρόνιο όταν κινείται μεταξύ δύο σημείων με διαφορά δυναμικού 1Volt (V). Η σχέση μεταξύ J και eV είναι 1eV=1,602*10-19 J και κατ' επέκταση 1.000.000.000.000/1012 eV=1 TeV (Tera electron volt). Οι ανιχνευτές του επιταχυντή εντόπισαν άμεσα πρωτοφανείς συγκρούσεις οι οποίες παρήγαγαν πίδακες σωματιδίων σηματοδοτώντας μια νέα εποχή στο κλάδο της μοριακής φυσικής.

Όλα αυτά θα φάνταζαν ονειρικά αν δεν υπήρχε και ο αντίλογος των αντιδράσεων. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι τα πειράματα στη Γενεύη θα μπορούσαν να φέρουν το τέλος του κόσμου καθώς θεωρούν μεν ότι η επιστημονική πρόοδος στον επιταχυντή είναι ευεργετική γενικά στο τομέα της φυσικής και όχι μόνο της μοριακής, αρκεί να γνωρίζουμε τα ρίσκα πριν προχωρήσουμε παρακάτω. Το τίμημα ενός ανεπιθύμητου αποτελέσματος είναι τεράστιο και θα μπορούσε να εξαφανίσει ολόκληρο τον πλανήτη και όχι μόνο τη ζωή πάνω σε αυτόν. Κατά τη γνώμη τους λοιπόν θα πρέπει να σταματήσουν οποιοδήποτε πείραμα μέχρι η τεχνογνωσία μας να μπορεί να κάνει σωστή αξιολόγηση των κινδύνων. Η άποψη του Γερμανού καθηγητή μαθηματικών στο πανεπιστήμιο του Τούμπινγκεν Ότο Ρόσλερ, θεωρεί ότι οι επιστήμονες στο CERN ρίσκαραν ήδη αρκετά στις 10 Μαρτίου 2010. Η ενέργεια των συγκρούσεων αυξήθηκε επί τέσσερα παρά τις προειδοποιήσεις του και σ' αυτή την περίπτωση υπολόγισε ότι υπάρχει κίνδυνος 8% η Γη να "μπει", δηλαδή να συρρικνωθεί κατά δύο εκατοστά μέσα σε λίγα χρόνια. Υπάρχουν πολλά υποθετικά σενάρια τα οποία θα μπορούσαν να εκθέσουν την ανθρωπότητα σε κίνδυνο, με κυριότερο να δημιουργηθούν "μαύρες τρύπες" ακόμα και στο εσωτερικό της Γης. Ισχυρίζεται ότι μέχρι στιγμής η ισχύς του επιταχυντή είναι αποδεκτή, αυτό όμως σύντομα θ' αλλάξει. Στο CERN προσπαθούν, κάνοντας τεράστια βήματα, για να αυξήσουν την ισχύ των τουρμπίνων, γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό για τον καθηγητή Ρόσλερ. Υποστηρίζει ότι τ' αποτελέσματα των ερευνών του μαρτυρούν ότι υπάρχει μετρήσιμη πιθανότητα καταστροφής.

Λέγεται ότι υπάρχουν μεγάλες "μαύρες τρύπες" στο κέντρο των γαλαξιών και ότι τ' αστέρια μετατρέπονται μετά την κατάρρευσή τους σε τέτοιες μεσαίου μεγέθους. Θεωρητικά μια "μαύρη τρύπα" μπορεί να είναι απείρως μικρή, σαν αυτή όπου ο Ρόσλερ ανησυχεί ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί στη Γενεύη. Η επιστημονική ομάδα όμως του CERN, αυτό προσπαθεί να πετύχει. Θεωρούν ότι θα ήταν σπουδαία ανακάλυψη η δημιουργία μιας ελάχιστης "μαύρης τρύπας" στο εσωτερικό του επιταχυντή από επιστημονικής άποψης, δίνοντας για πρώτη φορά τη δυνατότητα στον άνθρωπο να μελετήσει ένα τέτοιο φαινόμενο το οποίο μέχρι στιγμής γνωρίζει μόνο στη θεωρεία. Μπορεί να παραχθούν σωματίδια αν υπάρξουν πρόσθετες μικροσκοπικές διαστάσεις κι έτσι να δημιουργηθούν αντίστοιχα μικροσκοπικές "μαύρες τρύπες" οι οποίες εξανεμίζονται αμέσως και συνεπώς είναι απολύτως ακίνδυνες. Ο καθ. Ρόσλερ όμως θεωρεί ότι οι τεχνητές μαύρες τρύπες δε θα είχαν ίδιες ιδιότητες μ' αυτές στο διάστημα. Θα ήταν αδύνατον να εξανεμισθούν εφόσον δημιουργηθούν στο εσωτερικό της Γης με αποτέλεσμα να "φάνε" τον πλανήτη μας από μέσα προς τα έξω χωρίς να γνωρίζουμε πόσο καιρό θα χρειασθεί να ολοκληρώσουν το καταστροφικό τους έργο.
Το σενάριο καταστροφής κατά τον καθ. Ρόσλερ είναι ότι η "μαύρη τρύπα" θα διαπεράσει το προστατευτικό πεδίο του επιταχυντή με τη βαρύτητα να την τραβάει προς το κέντρο της Γης. Εκεί θα μεγαλώσει απορροφώντας τα άτομα γύρω της, στην αρχή αργά και μετά με αυξανόμενο ρυθμό. Θα έχει τις ιδιότητες ενός Κβάζαρ. Δύο πίδακες θα έβγαιναν προς δύο αντίθετες κατευθύνσεις οι οποίοι στο τέλος θα βγουν μέσα από την Γη. Όταν συμβεί αυτό θα είναι πλέον αργά γιατί η Γη θα "έτρωγε" τον ίδιο της τον εαυτό σε μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι επιστήμονες του CERN από την πλευρά τους δέχονται ότι η δημιουργία μιας τεχνικής μαύρης τρύπας ίσως είναι απρόβλεπτη αλλά σε καμία περίπτωση ότι θα κινδυνεύαμε με αφανισμό κι ο λόγος γιατί το συγκεκριμένο πείραμα γίνεται από τη φύση ήδη εδώ και 4.500.000.000 έτη κι έτσι οτιδήποτε παράγεται από τέτοιου είδους συγκρούσεις δεν είναι επικίνδυνο για μας.

Η πλειοψηφία μολαταύτα των επιστημόνων στον κόσμο δεν ανησυχούν για τις μικροσκοπικές μαύρες τρύπες και τα πειράματα που διεξάγονται στο CERN πράγμα το οποίο ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες ολικής καταστροφής στο ελάχιστο και κατατάσσουν τον συγκεκριμένο κίνδυνο στην 5η θέση της λίστας των αιτιών εξαφάνισης της ανθρωπότητας. Το μόνο σίγουρο είναι η αχαλίνωτη δίψα για γνώση και δόξα κάποιων επιστημόνων για τις οποίες κανείς δεν ξέρει τι θα κατασκευαστεί στο μέλλον και μπροστά σε τι νέους κινδύνους θα βρεθεί αντιμέτωπος ο άνθρωπος.